|
|
|
|
|
موقعیت جغرافیایی تالاب:
تالاب عشق آباد در 25 کیلومتری مرکز شهرستان ری، در منطقه قلعه نو و مجاور روستای عشق آباد قرار دارد. این تالاب حدوداً مربع شکل است و طول آن در حدود 700 متر است. ارتفاع تالاب از سطح دریا 960 متر و پوشش گیاهی حاشیه آن گیاه نی است. دسترسی به تالاب از طریق تهران کمربندی شهر ری، جاده ورامین، بعد از فیروز آباد خروجی تپه میل، طی مسافتی در حدود 10 کیلومتر در جاده آسفالت و رد شدن از شهرک صنعتی عشق آباد و روستای عشق آباد، پس از دامداریهای انتهای روستا در یک مسیر خاکی 2 کیلومتری تا تالاب میسر است[1]. بنابرین برای رسیدن به تالاب از مرکز شهر تهران حدود 40 کیلومتر رانندگی نیاز میباشد.
شکل 1 - مسیر دسترسی
شکل 2 - تالاب و حوضچه های پیرامون آن
تاریخچه تالاب
تالاب عشق آباد یک تالاب مصنوعی و فصلی میباشد که بر اساس اظهارات مستاجر کنونی در سال 1354به منظور بهره برداری از آبهای منتهی به این منطقه (آبهای سطحی کانالهای شمال غربی قرچک ورامین و جنوب شرقی شهر ری) و پرورش ماهی ساخته شده است. در سالهای قبل تالاب بهرام گور- که وجه تسمیه آن وجود آتشکده‌ی بهرام گور در آن منطقه میباشد- و بعدها تالاب قاسمیه نامیده میشد و هم اکنون به دلیل همجواری با روستا به نام روستا یعنی عشق آباد (در اصل اشک آباد که بر گرفته از نام اشک سر دودمان اشکانیان است) خوانده میشود.
6 هزار هکتار [از] زمینهای عشق آباد موقوفه جلیل وند رضایی معروف به سهام الدوله است و پیش از مستاجر کنونی (از سال 1380)، دانشگاه علوم پزشکی، مستاجر این موقوفه بود. بنابر اظهارات معاون اداره اوقاف شهرستان ری، مستاجر تالاب عشق آباد تمامی قوانین در خصوص نگهداری تالاب و پرورش ماهی را رعایت میکند و با وجود نماینده زنده از موقوفه جلیل وند رضایی، بازدیدها از تالاب انجام میشود و در خصوص [امور] مربوط به تالاب، نماینده آن که از اقوام سهام الدوله است، پاسخگو هستند[2]. در حال حاضر این تالاب به صورت خصوصی اداره میشود و یکی از کارکردهای اقتصادی آن پرورش ماهی است و برای سرمایه گذاری در گردشگری چندین اداره مثل اداره اوقاف، منابع طبیعی و میراث فرهنگی و گردشگری صاحب نظر هستند در حالی است که سرمایه گذار پرورش ماهی، تالاب را از اداره اوقاف اجاره کرده است [3]. تالاب از سال 1380 با مساحت کل 185 هکتار (شامل دریاچه و حوضچهها و زمینهای اطراف) تحت اجاره مستاجر کنونی میباشد. در کل 110 هکتار این اراضی قابلیت آبگیری دارد که هم اکنون حدود 60 هکتار آن شامل دریاچه اصلی و حوضچه های اطراف، آبگیری و به منظور پرورش ماهی بهره برداری میشود.
پرنده نگری در تالاب عشق آباد
قرار گیری تالاب عشق آباد در مسیر (Corridor) مهاجرت پرندگان سالهاست که این دریاچه مصنوعی را به یک زیستگاه مناسب برای اقامت های دائم، بلند مدت یا کوتاه مدت پرندگان مبدل ساخته است [4]. طبق آمار کسب شده از نماینده باشگاه در این تالاب در سال 94 بالغ بر 550 نفر گردشگر اعم از عکاس، طبیعت گرد، پرنده نگر و... از این تالاب دیدن کرده اند که سهم پرنده نگرها بیش از 50درصد بوده است.
کارکرد پرنده نگری در حفظ تالاب و تلاش باشگاه در این راستا
این تالاب در هیچ یک از مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست جای نگرفته است از طرفی حضور پرندگان به دلیل تغذیه برخی از گونه ها از ماهیهای تحت پرورش، ظاهراً و ذاتاً به نفع مستاجری که هدف اصلی او از اجاره دریاچه، پرورش ماهی می باشد، نیست. گردشگری مسوولانه و پرنده نگری به عنوان یکی از زیر شاخه های آن با کارکردی ثانویه میتوانند حضور پرندگان در آن محل را برای مستاجر، از حالت زیان ظاهری به نفع واقعی مبدل نماید. نفعی که تماماً رابطه برد- برد بر آن حاکم خواهد بود.
باشگاه پرنده نگری ایرانیان که با هدف توسعه پرنده نگری، آموزش و آگاهی بخشی عمومی و حفاظت از زیستگاهها توسط عدهای از علاقمندان این رشته تأسیس شده است، معتقد است قدم های آهسته و منطقی در راستای آگاهی بخشی و همچنین منفعت آفرینی برای ذینفعان تالاب اقدامی پیشگیرانه خواهد بود که ما را از درمان های آتی بی نیاز خواهد نمود. در این راستا اخذ ورودی از گردشگران که رویه ای معمول و مرسوم در تمام دنیا برای حفاظت از مناطق با ارزش و زیستگاه ها میباشد، اولین برگه حسن نیتی است که از سوی گردشگران در قبال ایجاد رویکرد گردشگری مسوولانه در تالاب ارائه خواهد شد. بدیهی است اخذ ورودیه بی تفاوتی و اقدامات احساسی و هیجانی را از میان برخواهد داشت و مطالباتی را به دنبال خواهد داشت که در میان آنها باید به دنبال حفاظت از تالاب گشت. بدیهی است در ادامه نیاز است در اقداماتی ساختاری امنیت منطقه و الزامات یک زیستگاه مناسب را با توجه به جمیع جوانب تامین نمود. حضور پرنده نگران و برگزاری تورهای تخصصی پرنده نگری با قواعد و اصول خاص این رشته اولین قدم برای حصول نتایج دلخواه خواهد بود. بنابرین امیدواریم حضور پرنده نگران و طبیعت دوستان آن محل را به مکانی امن برای پرندگان و نا امن برای شکارچیان و تخریب چیان مبدل سازد. ما نمی دانیم چه کمکی می توانیم به فریدون کنار- کشتارگاه پرندگان کشورمان-، هامونها، گاوخونیها و دریاچه ارومیه ها بکنیم. اما معتقدیم توسعه اکوتوریسم و پرنده نگری پایدار در عشق آباد باعث حفاظت آن مکان ارزشمند خواهد شد.
بر اساس آنچه آموخته ایم و تجارب مثبت کشورهای پیشرو در این زمینه، قاعده بر این اساس است که مطالعات امکان سنجی بر مبنای آمایش سرزمین توسط مراجع ذیربط بر روی منطقه انجام گیرد لکن چه کنیم که جای این مطالعات در ابر پروژه های ملی خالیست چه رسد به این تالاب. از سویی برای ایجاد یک رویه حساب شده و مطالعاتی دستمان خالی و بضاعتمان اندک میباشد. بنابرین از کلیه افرادی که خود را صاحت تشخیص و نظر می دانند دعوت مینماییم برای بررسی شرایط و ایجاد یک فضای برنده-برنده در منطقه و برنامه ریزی های آتی و بلند مدت به ما کمک کنند. توسعه دیگر جنبه های گردشگری نظیر قایق رانی، ایجاد فضای پیک نیک، ماهیگیری و... که به طور غیر کارشناسی برای این منطقه در نظر گرفته شده است گرچه ممکن است مطلوب عوام به نظر برسد اما آسیب های احتمالی که آنها به این منطقه به عنوان زیستگاه و مامن پرندگان مهاجر وارد می کنند نیاز به بررسی و اظهار نظر کارشناسانه تری دارد. اینکه بهینه ترین حالت تالاب برای داشتن یک زیستگاه مناسب چیست جای بررسی و همکاری دست اندر کاران و صاحب نظران به عنوان یک اقدام خیرخواهانه را دارد. با ما همراه باشید اگر عملگرایی را مقدم بر هیجانات و فرمایشات حاشیه ساز می دانید. [4]
[1] وب سایت کویر ها و بیابانهای ایران
[2] محمد خالصی، معاون اداره اوقاف شهرستان ری، خبرگذاری مهر، جمعه 26 تیر 1394، http://www.mehrnews.com/news/2859839
[3] قاسم پازوکی، دهیار عشق آباد، خبرگذاری مهر، جمعه 26 تیر 1394،
http://www.mehrnews.com/news/2859839
[4] سید حامد موسوی، گردشگری مسوولانه در تالاب عشق آباد، دو فصل نامه انجمن یوزپلنگ ایرانی، شماره 22، صفحات 32 و 33: دانلود
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران