تالاب کانی برازان

معرفی تالاب:

تالاب کانی برازان  اولین سایت پرنده نگری کشور می باشد  و با وسعتی افزون بر 927 هکتار یکی از مهم ترین تالاب‌های اقماری جنوب دریاچه ارومیه و با ارزش‌ترین زیستگاه‌های انواع پرندگان آبزی و کنار آبزی مهاجر و بومی در شمال غرب کشور به شمار می‌رود.  کانی برازان در زبان کردی از دو کلمه کانی به معنی چشمه و برازان به معنی گرازها و در کل به معنی چشمه گرازها می باشد (در قدیم گراز در این منطقه خیلی بیشتر از اکنون دیده میشده) آب این تالاب از رودخانه مهاباد تأمین شده و این رودخانه که از سد مهاباد جاری می‌شود، پس از سیراب کردن تالاب کانی برازان راه خود را به دریاچه ارومیه ادامه می‌دهد. در قدیم چشمه های قره داغ تنها منبع تامین آب تالاب و منبع اصلی تامین آب کشاورزی بود؛ بنابراین سطح آب تالاب به مقدار استفاده از این چشمه ها بستگی داشت و در طول فصل بهار نسبتا پرآب و در اواخر تابستان و اوایل پاییز نسبتا خشک می شد. با بهره برداری از شبکه آبیاری مهاباد و سد مهاباد تغذیه تالاب منظم تر شده و به یک تالاب با سطح آب نسبتا پایدار  تبدیل شد. این تالاب از قدیم محل فرود انواع پرندگان مهاجر در فصل مهاجرت پرندگان از شمال به جنوب و بالعکس بوده است. پرندگان مهاجر و بومی این تالاب آنقدر در این تالاب وضعیت زیستی خوبی داشته اند که به بهشت پرندگان معروف شده است.

تالاب کانی برازان یک تالاب بین المللی است  که در سال 1385 به عنوان منطقه شکار ممنوع معرفی گردید.  همچنین این تالاب در آبان ماه 1386 در کمیته ملی طبیعت گردی کشور به عنوان اولین سایت پرنده نگری کشور معرفی شد و در سال 1390 در کنوانسیون رامسر ثبت شده و هر ساله خصوصا در فصول پاییز و زمستان میزبان و پذیرای هزاران پرنده مهاجر است. در سال 1390 طی مصوبه شماره 342 شورای عالی محیط زیست کشور تحت عنوان منطقه پناهگاه حیات وحش تالاب کانی برازان در لیست مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست کشور قرار گرفت. مساحت حوزه آبریز این تالاب 4010 هکتار می‌باشد که از این مقدار پهنه‌ای به مساحت 927 هکتار به عنوان پناهگاه حیات وحش تالاب تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

تالاب کانی برازان به عنوان اولین سایت پرنده نگری کشور دارای ساختمانی با نام سایت پرنده نگری ارسلان پیروتی در اختیار سازمان حفاظت محیط زیست قراردارد، که مجهز به دوربین تک چشمی و دوچشمی با دید 360 درجه به تالاب پذیرای پرنده نگران داخلی و خارجی می باشد. این تالاب همچنین نقش مهمی در تامین معیشت پایدار برای جوامع محلی و حفاظت از تنوع زیستی دریاچه ارومیه دارد و برای همین منظور سازمان حفاظت محیط ‌زیست مکلف به تدوین و اجرای برنامه‌های مدیریت جامع (با رویکرد زیست بومی) برای اکوسیستم های حساس این تالاب به همراه 20 تالاب مهم کشور شده است.

موقعیت جغرافیایی:

این تالاب در ضلع جنوبی دریاچه ارومیه در فاصله 30 کیلومتری شمال شرق شهرستان مهاباد و در مختصات جغرافیایی 45 درجه و 46 دقیقه طول شرقی و 36 درجه و 59 دقیقه عرض شمالی واقع است.در شمال شرق روستای قره داغ گسترده شده و تا تالاب گروس امتداد دارد. قره داغ، بفروان، قلعه حسن خورخوره داشخانه و گاپیس  روستا‌های پیرامون تالاب هستند که امکان اقامت در این روستاها برای پرنده نگران فراهم است. بخش جنوبی تالاب در دامنه کوه قره داغ (سیاه کوه) واقع گردیده و کوه مذکور و تپه باباحیدر بر آن مشرف هستند.

 ارتفاع از سطح دریا:

در ارتفاع 1275 متری از سطح دریا واقع شده است.

 راه های دسترسی:

وجود راه آهن تهران – مراغه – مهاباد و جاده آسفالته تا نزدیکی تالاب، دسترسی به این سایت پرنده‌نگری را آسان کرده است. راه های دسترسی از مهاباد:

1-  از طریق جاده مهاباد_ارومیه بعد از گذراندن 15 کیلومتر در سراه دارلک به سمت شرق و از طریق راه دسترسی روستای آشخانه و بعد از طی کردن 10 کیلومتر و گذشتن از پل روستای خورخوره  

2-  از سراه دارلک به سمت شرق بعد از پل دارلک و جاده دسترسی روستاهای قجی آباد و گاپیس و خورخوره و بعد از طی کردن تقریبا 10 کیلومتر و گذر از روستای خورخوره

از طریق جاده مهاباد_میاندآب بعد از گذراندن 18 کیلومتر و سپس به سمت غرب جاده دارلک و بعد از 5 کیلومتر به سمت شمال و جاده روستای قره داغ

گیاهان:

گیاهانی چون جگن، نی، گز، بوریا، کیسه چوپان، سرگنجشکی، شب بوی صحرایی، شنگ، خاکشیر، بارهنگ، عجوه و...

دوزیستان و خزندگان:

گونه های قورباغه، وزغ، مار آبی، لاک پشت برکه  ای و...

پستانداران:

گراز، روباه قرمز، گرگ خاکستری، شغال طلایی و...

ماهیان:

کپور، کاراس، کامبوزیا، کولی ماهی سیاه، گربه ماهی و...

پرندگان:

این تالاب همه ساله به خصوص در فصول پاییز و زمستان مامنی امن برای پرندگان مهاجر است و به دلیل موقعیت توپوگرافی و وجود توده‌های نی‌زار، پذیرای بیشترین جمعیت پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی می‌باشد که برای استراحت، تغذیه و همچنین زاد و ولد به تالاب کانی برازان مهاجرت می کنند که در این بین برخی گونه ها در معرض خطر انقراض قرار داشته و از گونه های نادر به حساب می آیند. وجود نیزارهای متراکم در حاشیه تالاب و عمق مناسب باعث شده تا گونه های زیادی از پرندگان یا به صورت دایم و یا در دوره‌ای از سال به این تالاب سر بزنند. زادآوری پرندگان در شش ماهه اول سال باعث شده تا علاقه‌مندان به پرنده‌نگری بتوانند در تمامی سال به کانی برازان سر بزنند و از دیدن پرندگان لذت ببرند. با این حال بهترین زمان برای بازدید از کانی برازان آبان ماه است که تعداد فراوانی از انواع گونه‌های کنار آبزی روی آبچر، گنجشک‌سان و سایر گونه‌ها در کنار هم جمع می‌شوند. تصویر لانه‌های لک لک سفید در گوشه و کنار بالاخص به دلیل رفتار مهربانانه مردم محل بر روی تیرهای چوبی روستاهای این ناحیه هیچ‌گاه از خاطر بازدیدکنندگان پاک نمی‌شود.خوشبختانه از چند سال پیش با همکاری مردم منطقه برای میزبانی از گردشگران بالاخص پرنده نگران با ایجاد انجمن‌های صنفی محلی کار حمایت و حفاظت از تالاب به شیوه مناسبی اجرا شده است که می‌تواند نمونه مناسبی از همکاری اکوتوریسم و حفاظت را نشان دهد.

برای دیدن نسخه انگلیسی اینجا کلیک کنید

گردآوری: فرشید صمیمی

عکس ها از: فرزانه مالمیر و  نادره صمیمی

تنظیم و ارسال در سایت: ایمان کریمی

منابع:

• کتاب تالابهای ایران ; بهروز بهروزی راد 
• http://www.wetlandsproject.ir/
• (1392) معرفی فلوروپوشش گیاهی تالاب کانی برازان;معصومی، اعظم; قهرمانی نژاد، فرخ ; عباسپور،ناصر

 تعدادی از پرندگان رکورد شده در این تالاب تاکنون عبارت اند از:

• تالاب،کانی برازان، تالاب کان برازان، پرنده نگری، باشگاه پرنده نگری ایرانیان
• تالاب کانی برازان