|
|
|
|
|
ترجمه و تنظیم: مطهره حکیمی‌نژاد
اصلاح و بازبینی: دکتر ابوالقاسم خالقی‌زاده
هر بار که به سفری پرنده‌نگری می‌روید، رفتارهایی از پرندگان خواهید دید. ممکن است آنها را در حالی ببینید که آواز می‌خوانند، بر سر قلمرو دعوا می‌کنند، یا حتی آشیانه می‌سازند. ثبت این رفتارها به پژوهشگران کمک می‌کند تا با رفتار پرندگان بیشتر آشنا شوند و تغییرهای رفتاری و مهاجرتی آنها را پایش کنند. جدا از آن، ثبت رفتار پرندگان باعث می‌شود که سفر پرنده‌نگری شما نیز پربارتر شود.
برای مشخص شدن نقشه‌های زادآوری و الگوی رفتاری پرندگان، در طرحهای تحقیقاتی ایبرد، بلوکهایی روی نقشه تعریف می‌شود که هر کدام مانند تکه‌های پازل، بخشی از نقشه پراکنش پرندگان را کامل می‌کنند. شما نیز می‌توانید با وارد کردن دقیق کدهای زادآوری، بخشی از این پازل را تکمیل کنید. برای این کار، جدا از امکان وارد کردن گونه‌ها و تعداد افرادی که در یک سفر می‌بینید، می‌توانید رفتارهای ویژه آنها که با عنوان «کدهای زادآوری» نامیده می‌شوند را نیز برای گونه‌ها وارد کنید. حال این پرسش پیش می‌آید که: چه زمانی باید کدهای زادآوری را به چک‌لیست خود اضافه کنید؟ همیشه!
رفتارهایی که می‌بینید را در چک‌لیست گونه‌ها وارد کنید. اگر مطمئن نیستید، محتاط باشید و به جای کد، یادداشتی اضافه کنید. برای وارد کردن کد زادآوری، همیشه باید مطمئن‌ترین کد زادآوری دیده‌شده برای هر گونه را وارد کنید. باید هر بار که رفتار زادآوری را می‌بینید، از کدهای زادآوری ویژه آن استفاده کنید، چه در اوج فصل زادآوری باشیم یا نباشیم.
" مطمئن‌ترین" کد، دورترین آن در پایین فهرست کدهای زادآوری است که در منوی انتخاب کد، نمایش داده می‌شود. هرچقدر که یک کد در فهرست پایین‌تر باشد، شواهد زادآوری آن قوی‌تر دارد. با گزارش کردن مطمئن‌ترین کد، هر بار که رفتار زادآوری را می‌بینید، اطلاعات ارزشمندی را نه‌تنها درباره مکان زادآوری پرندگان، بلکه درباره زمان زادآوری پرندگان نیز جمع‌آوری می‌کنید. داده‌های شما به ما کمک می‌کنند تا پدیده‌شناسی (فنولوژی) زادآوری یا زمان زادآوری هر گونه را بیشتر درک کنیم.
نکته بسیار مهم: در هیچ شرایطی، رفتاری نداشته باشید که سبب آزار پرندگان شود. به آشیانه و جوجه‌ها نزدیک نشوید، اگر پرنده رفتاری آشفته داشت، زودتر آنجا را ترک کنید. در مجموع، وارد کردن کد رفتاری تنها هنگامی با ارزش است که برای جمع‌آوری آن به پرنده استرس وارد نشود.
رفتارهای زادآوری و کدهای متناظر با آنها، بر پایه شواهد به چهاردسته تقسیم می‌شوند.
تعریف کدهای زادآوری
1.دیده‌شده (Observed)
2.امکان‌پذیر (Possible)
3.احتمالی (Probable)
4.تاییدشده (Confirmed)
بدون کد
گونه دیده شد اما شواهدی مبنی بر زادآوری آن وجود ندارد و خارج از زیستگاه و زمان مناسب زادآوری است. نیاز به وارد کردن کد نیست. هر پرنده‌ای که در چک‌لیست بدون کد زادآوری وارد می‌کنید، به طور خودکار در این دسته قرار می‌گیرد. به عنوان مثال:
· پرندگان دریایی که در ایران دیده شده‌اند اما در قطب زادآوری می‌کنند.
· حواصیل و اگرت (گونه‌هایی که به شکل کلنی زادآوری می‌کنند) که دور از کلنی لانه‌گذاری دیده‌شده‌اند. (لزوما شامل حواصیل سبز و بوتیمار نیست)
· کاکایی‌هایی که تابستان در مراکز دفن پسماند، زمینهای شخم‌زده و... دیده می‌شوند.
· سسک نیزار که در یک علفزار خشک آواز می‌خواند.
F – Flyover (پرواز روی سر)
پرندههایی که در ارتفاع بالا یا در یک مسیر مستقیم پرواز می‌کنند. این یک کد رفتاری است که نشان‌دهنده زادآوری نیست. بنابراین، این کد هم به معنی «دیده‌شده» است. بادخورک‌هایی که در حال شکار حشره هستند، در کد پرواز روی سر (flyover) در نظر گرفته نمی‌شوند.
· دال سیاهی که در ارتفاع بالا پرواز می‌کند.
· یک کاکایی سرسیاه که بر فراز دریاچه پرواز می‌کند.
H – In Appropriate Habitat (در زیستگاه مناسب)
پرنده بالغ که در فصل زادآوری، در زیستگاه مناسب دیده می‌شود. باید به هر دو عامل زیستگاه و فصل زادآوری توجه کرد (که می‌تواند بر حسب پرنده بومی و مهاجر بسیار متفاوت باشد).
· یلوه آبی در حال راه رفتن در نیزار است.
· دارکوب خال‌دار بزرگ در حال تغذیه در جنگل بلوط است.
· چکاوک آسمانی در گندم‌زار آواز می‌خواند.
· باکلان بزرگ در تالاب میانکاله شنا می‌کند.
· حواصیل شب روی درخت‌های کنار تالاب نشسته است.
· مگس‌گیر راه‌راه در بهار در حال جستجوی حشرات در میان شاخ و برگ درختان است.
S – Singing Bird (آوازخوانی پرنده)
این کد باید هنگامی که هر پرنده‌ای در حال آواز خواندن را دیدید استفاده شود. این کد همچنین برای همه پرندگان غیرآوازخوان که آوای اصلی‌شان را ادا می‌کنند، مانند کوبیدن دارکوب، آوای جغد، صدای یلوه به کار می‌رود. اگر شک دارید، به Acceptable Codes Chart نگاه کنید. همچنین اگر پرنده‌ای را در دو سفر متفاوت در فصل زادآوری، در حال آواز خواندن در یک مکان دیدید، ممکن است جزو کد S7 باشد.
· صدای هوهوی شاه‌بوف
· صدای کوبیدن هر دارکوبی به درخت
· آواز خواندن هر پرنده‌ای (یا آوایی که معادل آواز در پرنده است)
S7 – Singing Bird Present 7+ Days (آوازخوانی هفت‌روزه یک پرنده)
پرنده‌ای در حال آواز خواندن، در یک مکان به فاصله 7 روز دیده شده است. اگر هفته پیش در مکان دیگری پرنده را در حال آواز خواندن دیدید، این کد را ثبت نکنید. این رفتار به وجود یک قلمرو دائمی تعبیر می‌شود. بازدیدها باید در یک فصل زادآوری باشند، نه در طول سال‌های مختلف.
سهره کوهی در حال آواز خواندن از یک توده کاج‌ها به مدت دو شنبه متوالی.
جغد جنگلی که به مدت بیش از یک هفته از درون یک توده جنگلی هوهو می‌کند.
M – Multiple (7+) Singing Birds (آوازخوانی بیش از 7 پرنده)
دیدن 7 پرنده یا بیشتر در حال آواز خواندن در یک فصل زادآوری در یک بلوک. اگر در چک‌لیست‌ها و مکان‌های مختلف، بیش از 7 پرنده دیدید، باز هم می‌توانید از این کد استفاده کنید و در یادداشت آن بنویسید که در زیستگاه یا چک‌لیست‌های مختلف دیده شده است.
· صدای سهره گلی که از 7 نقطه متفاوت دشت شنیده شده است.
· دیدن بیش از هفت زردپره مزرعه در حال آواز خواندن در یک بلوک.
P – Pair in Suitable Habitat (جفت در زیستگاه مناسب)
یک جفت نر و ماده که در یک زیستگاه مناسب زادآوری دیده شده‌اند. تنها زمانی از این کد استفاده کنید که از جفت زادآور بودن آن دو پرنده‌ای که دیدید، مطمئن هستید. به دنبال ویژگیهای رفتاری بگردید که نشان‌دهنده جفت‌بودن این نر و ماده هستند، به‌ویژه در گونه‌هایی که نر و ماده مشابه هستند.
· نر و ماده سهره گلی که بارها با هم در یک منطقه دیده شده‌اند اما آشیانه‌ای دیده نشده است.
· دو قمری خانگی که روی شاخه کنار هم نشسته‌اند و همدیگر را میجورند.
T – Territorial Defense (دفاع از قلمرو)
هنگامی که پرنده‌ای در یک محل رفتارهای دفاعی، مانند دعوا یا تعقیب نشان دهد، ممکن است آن محل قلمرو دائمی آن پرنده باشد. این کد معمولا برای تعارض بین افراد یک گونه استفاده می‌شود، اما تعارض بین افرادی از گونه‌های مختلف، که به نظر رفتار دفاع از قلمرو باشد نیز می‌تواند در این گروه قرار بگیرند. بخش «A - رفتار سراسیمه» (A – Agitated Behavior) را نگاه کنید.
گنجشک خاکی در حال تعقیب گنجشک خاکی دیگری در یک مزرعه
دو چرخ‌ریسک بزرگ در حال جنگ در حیاط خانه شما
C – Courtship, Display or Copulation (عشق‌ورزی، نمایش یا جفت‌گیری)
رفتار جفت‌یابی یا جفت‌گیری بین یک پرنده نر و ماده. رفتار جفت‌یابی شامل انتقال غذا، نمایش‌ها و جوریدن یکدیگر بین یک جفت پرنده است.
پروازهای نمایشی سلیم طوقی کوچک
سیاه‌خروس قفقازی در حال انجام پرش‌های نمایشی
N – Visiting Probable Nest Site (بازدید از جایگاه احتمالی آشیانه)
بازدیدهای پی‌درپی از مکانی که احتمالا آشیانه است. این کد به‌ویژه برای پرندگانی که در حفره‌ها یا بوته‌ها آشیانه می‌سازند سودمند است و اگر یک پرنده چندین بار به همان بوته پرواز کند و ناپدید شود، می‌تواند نشانه‌ای از وجود یک آشیانه باشد.
سسک درختی زیتونی شرقی درون یک بوته انبوه پرواز می‌کند و برای چند دقیقه بیرون نمی‌آید.
چرخ‌ریسک سرآبی به درون حفره یک درخت می‌رود و برای مدتی بیرون نمی‌آید.
A – Agitated Behavior (رفتار سراسیمه)
رفتار سراسیمه یا صداهای مضطرب از سوی پرندگان بالغ، نشان‌دهنده وجود آشیانه یا جوجه‌ها در آن نزدیکی است. این رفتار نسبت به واکنش‌هایی که در "T - دفاع از قلمرو" دیده می‌شود قوی‌تر است و معمولاً در برابر انگل‌های آشیانه، شکارگران آشیانه و انسان‌ها رخ می‌دهد. یادآوری می‌شود که از این کد برای آشفتگی ناشی از پخش صدا (playback) استفاده نکنید. این کد رفتارهای حمله گروهی که گونه‌ها در طول سال انجام می‌دهند را شامل نمی‌شود (مانند حمله گروهی زاغی‌ها).
یک پرنده خانه‌دار هنگامی که شما از کنار آن عبور می‌کنید، چلچله‌زدن با صدای بلند از یک بوته را آغاز می‌کند.
زردپره مزرعه یک پیغوی کوچک را تعقیب می‌کند.
یک گله از پرندگان مختلف در فصل زادآوری به یک کلاغ ابلق یورش می‌برند.
یک کلاغ ابلق به سوی شما پرواز می‌کند یا حتی ضربه می‌زند.
یک دیدومک با نزدیک شدن شما، جیغ‌زدن و هشدار دادن را آغاز می‌کند.
B – Wren/Woodpecker Nest Building
ساخت آشیانه توسط پرندگان مانند الیکایی یا کندن کاوآشیان (Cavity) توسط دارکوب‌ها. پرندگان ممکن است پیش از انتخاب آشیانه توسط ماده، "لانه‌ای دروغین" بسازند. دارکوب‌ها اغلب برای خوابیدن، سوراخ‌هایی به جز لانه را حفر می‌کنند.
الیکایی نر که یک جعبه آشیانه را با چوب پُر می‌کند.
دارکوب خال‌دار بزرگ که در ماه بهمن در حال ساختن یک حفره است.
PE – Physiological Evidence (شواهد فیزیولوژیک)
شواهد فیزیولوژیک زادآوری بر اساس بررسی یک پرنده از نزدیک. این کد بیشتر توسط کسانی که حلقه‌گذاری پرندگان را انجام می‌دهند به کار می‌رود و به شواهدی مانند برآمدگی پارگین و وجود تخم در مجرای تخم توجه می‌کند.
CN – Carrying Nesting Material (حمل مواد آشیانه‌ای)
پرنده بالغ که مواد آشیانه‌سازی را حمل می‌کند، مانند چوب، علف، گل و تار عنکبوت. در این کد، خود آشیانه دیده نمی‌شود، اگر آشیانه قابل دیدن بود، به کدهای بعدی نگاه کنید. برای پرندگان شکاری، مطمئن شوید که مواد به طور تصادفی برای شکار یا حمل طعمه نیست.
کورکور بال‌سیاه که شاخه‌هایی را از یک درخت می‌شکند و آنها را با خود می‌برد.
گنجشک درختی که با منقاری پر از علف پرواز می‌کند.
پرستوی خانگی که گل را از روی زمین جمع می‌کند و سپس به سوی یک ساختمان پرواز می‌کند.
NB – Nest Building (ساخت آشیانه)
ساخت آشیانه که در محل واقعی آشیانه دیده می‌شود، برای الیکایی و دارکوب‌ها این کد به کار نمی‌رود.
چنگر معمولی که نی‌ها را جابه‌جا می‌کند و گل اضافه می‌کند تا آشیانه خود را بسازد.
DD – Distraction Display (نمایش حواس‌پرتی)
نمایش‌هایی برای پرت‌کردن حواس مهاجم و تظاهر به آسیب‌دیدگی برای تلاش جهت دور کردن مزاحم از لانه یا جوجه‌ها.
· کاکایی که نمایش حواس‌پرتی بال شکسته را انجام می‌دهد، اما جوجه‌ای دیده نمی‌شود.
· کبوتر جنگلی که با بال‌های لرزان در اطراف می‌دود.
· هوبره‌ای که بال‌هایش را به روی زمین می‌کشد و دور می‌شود.
UN – Used Nest (آشیانه به‌کاررفته)
آشیانه به‌کاررفته پیدا شد، اما پرنده بالغی در نزدیکی دیده نشد. تنها در صورتی از این گزینه استفاده کنید که از گونه آن مطمئن باشید. دیدگاه درباره شیوه شناسایی آشیانه را بیفزایید. این کد در ایران استفاده نمی‌شود و معمولا برای پروژه‌های تحقیقاتی کاربرد دارد.
ON – Occupied Nest (آشیانه اشغال‌شده)
آشیانه اشغال‌شده که با دیدن پرنده بالغ در آشیانه به شکل خوابیدن روی تخم، ورود پرنده بالغ به آشیانه و ماندن در آن، یا تعویض وظایف خوابیدن روی تخم توسط جفت نشان داده می‌شود. این کد برای لانه‌هایی که در درختان بلند، روی صخره‌ها یا در دودکش‌ها قرار دارند و محتویات آشیانه و پرنده بالغ روی جوجه خوابیده است یا پرورش‌دهنده جوجه دیده نمی‌شود، سودمند است.
لک‌لک که روی آشیانه دیده می‌شود، اما آشیانه در مکان مرتفعی است و محتویات آن دیده نمی‌شود.
عقاب ماهی‌گیر که روی آشیانه‌ای بر دکل نشسته است.
FL – Recently Fledged & Precocial Young (جوجه تازه پردار و جوجه زودرس)
جوجه‌هایی که به تازگی پر درآورده‌اند یا هنوز پرهای کرکی دارند و به بزرگسالان وابسته هستند و توانایی پروازهای طولانی از محل آشیانه را ندارند. به دنبال نشانه‌هایی چون پرهای کرکی، شکاف منقار زردرنگ، دمی کوتاه (کوتاه‌تر از بال‌ها)، پرواز و فرودهای ناشیانه و ناتوانی در غذا خوردن مستقل باشید. ممکن است گروه‌های خانوادگی را در پایان فصل زادآوری ببینید، که هنوز در تعامل با یکدیگر هستند اما از مکان زادآوری دور هستند. اگر یک جوجه مرده را پیدا کردید و بالغ آن گونه را ندیدید، از شمارش "0" استفاده کنید و کد FL را وارد کنید.
جوجه کرکی سلیم شنی کوچک که کنار تالاب است و توانایی پرواز ندارد.
جوجه‌های کشیم بزرگ که روی پشت یک بزرگسال سوار هستند.
جوجه‌های جوان کلاغ ابلق در محل آشیانه‌سازی (اما خارج از آشیانه) توانایی پرواز ندارند.
CF – Carrying Food (حمل غذا)
پرنده بالغ که غذا را برای جوجه‌ها یا جفتش که روی تخم خوابیده است می‌برد. درباره پرندگانی چون کلاغ‌ها، پرندگان شکاری، پرستوها دریایی و دیگر گونه‌هایی که غذا را برای جفت‌یابی، ذخیره‌سازی یا هدف‌های دیگر حمل می‌کنند، دقت کنید. یکی از بهترین نشانه‌های این کد، حمل چندین‌باره غذا در یک مسیر است.
یک هدهد با منقاری پر از لارو
زردپره‌ای که یک کرم سبز چاق را حمل می‌کند.
FY – Feeding Young (تغذیه جوجه)
پرنده بالغ که به جوجه‌هایی که آشیانه را ترک کرده‌اند غذا می‌دهد. این کد زادآوری برای گونه‌هایی که ممکن است از آشیانه بسیار دور شوند، مانند پرندگان شکاری و پرستوهای دریایی، صدق نمی‌کند. از کد NY برای جوجه‌های آشیانه‌ای که توسط یک بزرگسال تغذیه می‌شوند استفاده کنید.
چک ابلق به جوجه‌هایش که روی صخره خارج از آشیانه نشسته‌اند غذا می‌دهد.
سهره سینه‌سرخ به غذا را در دهان جوجه‌اش روی شاخه قی می‌کند.
FS – Carrying Fecal Sac (حمل کیسه فضله)
پرنده بالغ که کیسه مدفوع یا پوسته تخم را حمل می‌کند. بسیاری از پرندگان آوازخوان بالغ، لانه‌های خود را با خارج کردن کیسه‌های مدفوع با غشایی سفید و پوسته‌های تخم شکسته، تمیز نگه می‌دارند. توجه داشته باشید که فقط پرندگان آوازخوان و دارکوب‌ها کیسه‌های مدفوع را تولید می‌کنند و این کد باید تنها برای این گروه‌های گونه‌‌ای به کار رود.
کلاغ ابلق که با یک کیسه مدفوع سفید از یک بوته پرواز می‌کند.
پرنده کنارآبزی که یک پوسته تخم را از لانه خود خارج می‌کند.
NE – Nest with Eggs (آشیانه با تخم)
آشیانه با تخم. به آشیانه نزدیک نشوید و برای دیدن تخم، پرنده را آزار ندهید. با یک فاصله مطمئن منتظر بمانید که پرنده بالغ برگردد تا بتوانید گونه آن پرنده را تأیید کنید. اگر پرنده‌ای دیده نشد، از کد UN استفاده کنید.
آشیانه توکای سیاه با تخم‌های آبی در شاخه‌های پایین یک درخت سیب
لانه بادخورک معمولی در بلوک‌های خانه شما
NY – Nest with Young (آشیانه با جوجه جوان)
آشیانه دارای جوجه‌هایی است که یا جوجه‌ها دیده می‌شوند یا صدای آنها شنیده می‌شود. فاصله خود را حفظ کنید تا جوجه‌ها زودتر از آشیانه بیرون نیایند. جوجه‌ها را در شمارش گونه‌های خود بگنجانید.
جوجه‌های گنجشک درختی در آشیانه روی درخت
جوجه‌های عقاب ماهی‌گیر که از یک سکوی لانه‌سازی صدا می‌زنند.
ما از همه پرنده‌نگرها می‌خواهیم که نسبت به تأثیر خود بر پرندگان، زیستگاه‌ها و مردم آگاه باشند. لطفا کد اخلاق پرنده‌نگری انجمن پرندگان آمریکا، که خلاصه آن در زیر آمده است، را رعایت کنید. پرندگان از شما ممنون می‌شوند!
پرنده‌نگری قوانین و اخلاقیات خاصی دارد که با رعایت آنها، آسیب حضور انسان در محیط به کمترین میزان می‌رسد. در این بخش با بایدها و نبایدها در رابطه با پرنده‌نگری در فصل زادآوری آشنا می‌شویم.
از ایجاد استرس و تنش برای پرندگان خودداری کنید.
به تغییرها در وضعیت بدن و رفتار که نشان‌دهنده استرس پرنده هستند (مانند ایستادن مستقیم، صداهای زنگ خطر، خشک‌شدن در جای خود، چمباتمه زدن) توجه کنید. اگر چنین تغییرهایی را دیدید، عقب‌گرد کنید و پشت یک بوته یا درخت بایستید تا حضور خود را پنهان کنید. این کار نه‌تنها به کاهش استرس پرندگان کمک می‌کند، بلکه به شما امکان می‌دهد تا رفتارهای زادآوری را بهتر ببینید.
به لانه‌ها نزدیک نشوید. نیازی به تأیید زادآوری با دیدن لانه از نزدیک نیست. می‌توانید از کدهای رفتار دیگری برای تأیید لانه‌سازی استفاده کنید.
از پخش صدای آواز (پلی‌بک) خودداری کنید.
چنانچه بیم آن می‌رود که با آگاه شدن مردم از حضور پرنده، پرنده مورد آزاد قرار گیرد یا توسط آنها گرفته شود، در حضور دیگران از عکاسی، کشیدن دوچشمی یا نشان دادن پرنده خودداری کنید. این کار به‌ویژه برای پرندگانی مانند جغدها و شکاری‌ها اهمیت زیادی دارد. همچنین از نشان دادن آشیانه پرنده به دیگران خودداری کنید.
تأثیر خود بر زیستگاه‌ها را به کمترین میزان برسانید.
در مسیرهای تعیین‌شده حرکت کنید و از لگدمال کردن پوشش گیاهی حساس و گذاشتن رد پا خودداری کنید.
در نزدیکی آشیانه‌ها بسیار مراقب باشید، زیرا لگدمال کردن و رد پای شما، می‌تواند آشیانه‌ها را در معرض دید دیگران قرار دهد و شکارچیان را به آن محل هدایت کند.
از هفت اصل "طبیعت‌گردی بدون ردپا" پیروی کنید.
در فصل زادآوری، تا حد امکان در پاکوبه‌ها یا راه‌ها بروید و زیر پایتان را نگاه کنید، چرا که ممکن است جوجه پرندگانی مانند کبک یا سلیم‌ها زیر پا له شوند.
به املاک خصوصی و عمومی احترام بگذارید.
از قوانین و مقررات پیروی کنید و برای دسترسی به زمین خصوصی اجازه بگیرید.
سروصدا را، به‌ویژه در اوایل صبح و شب به کمترین میزان برسانید.
علاوه بر دستورالعمل‌های ارائه‌شده در بالا، از کدهای اخلاقی عکاسی از پرندگان پیروی کنید (به زودی ترجمه می‌شود).
از یک لنز تله‌فوتو استفاده کنید و از کاربرد فلاش خودداری کنید.
از پهپادها استفاده نکنید، زیرا پهپادها پرندگان را بسیار آشفته می‌کنند.
پرندگان را با طعمه دادن فریب ندهید.
گیاهان را جابه‌جا یا قطع نکنید.
در مکان‌های ساحلی، بین لانه و آب نایستید.
منابع
https://ebird.org/atlasny/about/ethics
https://ebird.org/atlasny/about/breeding-behaviors
https://ebird.org/atlasny/about/breeding-codes
https://ebird.org/atlasva/news/tacking-tricky-codes-part-2-the-probables
https://ebird.org/atlasny/about/when-to-use-breeding-codes
https://ebird.org/atlasny/about/atlas-essentials
https://ebird.org/atlasny/about/handbook-materials#breeding
New York Breeding Bird Atlas III Breeding Codes with Examples Revised April 2024
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران