|
|
|
|
|
چرخ‌ریسکی کوچک‌جثه با سر بزرگ، منقار نسبتاً ظریف و دم کوتاه است. نر و ماده هم‌شکل و دارای اندک تغییرات فصلی هستند. پرنده بالغ پیشانی، تارک سر، چانه و گلوی سیاه دارد. گوش‌پرها و گونه‌ها سفید هستند و لکه بزرگی به همین رنگ در پس سر و گردن دیده می‌شود. بال‌ها و دم خاکستری مایل به سیاه و به واسطه نوک سفید پوش‌پرهای میانی و بزرگ‌تر روی بال‌ها، دو نوار بالی سفید تشکیل می‌شود. زیرگونه P.a.gaddi در شمال و شمال غرب کشور روتنه و کتف‌های قهوه‌ای تیره و کمتر زیتونی دارد. همچنین پهلوها تا پوش‌پرهای زیر دم، تیره‌تر و بیشتر نخودی قهوه‌ای به نظر می‌رسد و در تضاد با رنگ سفید کرم شکم و سینه به خوبی نمایان است. زیرگونهP.a. chorassanicus در شمال شرق کشور کم‌رنگ‌تر و خاکستری‌تر از زیرگونه قبلی است، روتنه و کتف‌های زیتونی قهوه‌ای و پهلوهای کم‌رنگ‌تر و خاکستری‌تر دارد. زیرگونه P.a. phaconotus نیز در نواحی جنوب غربی کشور شباهت زیادی به زیرگونه اول دارد، اما اندکی قهوه‌ای‌تر است، تارک سر سیاه مات و روتنه و کتف‌ها زیتونی قهوه‌ای است، زیرتنه سفید و در پهلوها، شکم و پوش‌پرهای زیر دم ته‌رنگ خرمایی قهوه‌ای کم‌رنگ دارد. در همه زیرگونه‌ها در پرنده ماده لکه گلویی کوچک‌تر است. همچنین پرنده نابالغ شبیه به بالغ‌ها است اما گونه‌ها، زیرتنه و لکه پس سر و گردن زردتر به نظر می‌رسد.
جنگل‌های انبوه پهن‌برگ، درختزارهای باز پهن‌برگ، سوزنی‌برگ و یا توده‌های مخلوط، پارک‌ها و باغ‌های بزرگ را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند.
در خارج از دوره جوجه‌آوری در دسته‌های کوچک و بزرگ و اغلب مخلوط با سایر چرخ‌ریسک‌های هم‌بوم در حال تغذیه دیده می‌شود. پروازی نسبتاً آرام با بال‌زدن‌های پی‌درپی دارد، اما در فواصل طولانی، پروازش نامنظم و موجی‌شکل است. از حشرات و لارو آن‌ها، همچنین عنکبوت‌ها و در پاییز و زمستان از بذر گیاهان نیز تغذیه می‌کند.
جوجه‌آوری از فروردین و با تشکیل قلمرو در درختزارهایی با درختان مناسب آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش کاسه‌ای از خزه‌ها و تارهای عنکبوت است که آن را در حفره‌های موجود در تنه درختان، شکاف دیوارها و یا درون زمین بنا می‌کند و درونش را با مو، الیاف نرم گیاهی و گاهی پر می‌پوشاند. معمولاً هفت تا نه و گاهی دوازده تخم نیمه‌بیضی، صاف، تا حدی صیقلی، به رنگ سفید با خال‌ها و لکه‌های قرمز روشن، قرمز مایل به بنفش یا قهوه‌ای مایل به قرمز و به ابعاد 6/11 × 9/14 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها چهارده تا شانزده روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند، در شانزده تا نوزده روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و در حدود چهارده روز پس از آن مستقل می‌شوند. احتمالاً دو دسته تخم در هر دوره جوجه‌آوری می‌گذارد.
زیرگونه P.a.gaddi مقیم جنگل‌های واقع درا رتفاعات کلیبر در آذربایجان شرقی و جنگل‌های نیم‌رخ شمالی البرز در ارتفاعات چهارصد تا دوهزار متر است. زیرگونه P.a. chorassanicus نیز در جنگل‌های ارس در ارتفاعات کپه‌داغ در شمال خراسان از کوه‌های شمال و جنوب بجنورد تا کوه‌های تربت‌جام جوجه‌آوری می‌کند. نمونه‌هایی از زیرگونه P.a. phaconotus در بهار سال 1870 میلادی از کوه‌های اطراف شیراز و در زمستان سال 1904 میلادی از منطقه بختیاری صید شده‌اند. احتمالاً نمونه‌های صید شده از شیراز به درستی برچسب‌گذاری نشده و مربوط به این ناحیه نیستند. همچنین نمونه جمع‌آوری‌شده از منطقه بختیاری نشان می‌دهد که احتمالاً این پرنده به صورت سرگردان در نواحی جنوب غربی کشور در کوه‌های زاگرس حضور دارد.
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران
