|
|
|
|
|
چرخ‌ریسکی متوسط اما پرجثه به رنگ‌های خاکستری، سیاه و سفید با سر به نسبت بزرگ و منقار قوی است. نر و ماده تقریباً هم‌شکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. زیرگونه P.l. anatoliae در شمال غربی کشور نسبت به سایر زیرگونه‌ها بال‌های کوچک‌تر و دم بلندتری دارد. پرنده نر تارک سر، پس گردن، چانه و گلوی سیاه دارد که در برخی افراد با ته‌رنگ قهوه‌ای همراه است. گونه‌ها، گوش‌پرها و دو طرف گردن سفید است. روتنه و شانه‌ها زیتونی قهوه‌ای و بال‌ها هم‌رنگ روتنه اما اندکی تیره‌تر دیده می‌شوند. حاشیه و نوک پوش‌پرهای بزرگ‌تر روی بال‌ها خاکستری‌تر و نوار بالی نامشخصی تشکیل می‌دهد. دم نیز خاکستری قهوه‌ای و گاهی پرهای کناری آن در حاشیه به رنگ سفید خاکستری دیده می‌شوند. زیرتنه یکدست سفید مات و پهلوها ته‌رنگ نخودی خرمایی دارند. در خارج از دوره جوجه‌آوری، تارک سر و پس گردن سیاه مات، روتنه خاکستری تیره و حاشیه روشن پرهای بال‌ها و دم، باریک‌تر و منقطع می‌شوند. در پرنده ماده تارک سر قهوه‌ای‌تر و به رنگ سیاه مایل به قهوه‌ای یا دودی دیده می‌شود و روتنه ته‌رنگ زیتونی دارد. پرنده نابالغ شبیه به ماده است، اما تارک سر خاکستری قهوه‌ای دارد و لکه سیاه در چانه و گلو کوچک‌تر و به رنگ قهوه‌ای خاکستری دیده می‌شود. زیرتنه نیز نخودی‌تر است. زیرگونه P.l. dubius در جنوب غربی کشور در کوه‌های زاگرس نسبت به زیرگونه قبلی بال‌های نسبتاً بلندتر و دم کوتاه‌تر دارد. تارک سر و پس گردن، چانه و گلو در هر دو جنس سیاه مخملی است، روتنه کرم خاکستری کم‌رنگ یا شنی خاکستری مات و زیرتنه سفید است. همچنین منقار دراز و باریک‌تر از سایر زیرگونه‌ها است. زیرگونه P.l. kirmanensis در جنوب کشور در استان کرمان نیز نسبت به زیرگونه anatoliae بال‌های بلندتر و دم کوتاه‌تر دارد. لکه‌های سیاه سر و صورت شبیه به زیرگونه P.l. dubius اما روتنه و شانه‌ها قهوه‌ای‌تر است.
دامنه‌های شیب‌دار و پر درخت کوهستان‌ها با سنگ‌ها و صخره‌های برهنه، درختزارهای باز پهن‌برگ به ویژه توده‌های بلوط و راش، بیدستان‌های حاشیه رودخانه‌ها و باغ‌ها را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند.
در خارج از دوره جوجه‌آوری اغلب به تنهایی یا جفت دیده می‌شوند. پروازش شبیه به «چرخ‌ریسک بزرگ» است، در فواصل کوتاه مستقیم و افقی و در فواصل طولانی‌تر با حرکات موجی شکل همراه می‌شود. بیشتر از بی‌مهره‌های کوچک و گاهی از بذر گیاهان تغذیه می‌کند.
جوجه‌آوری از اوایل فروردین و با تشکیل قلمرو در درختزارهای نواحی کوهستانی، باغ‌ها و پارک‌ها آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش کاسه‌ای از مواد گیاهی و پشم است که آن را در حفره‌های موجود در تنه درختان و یا شکاف صخره‌ها بنا می‌کند و درونش را با پر می‌پوشاند. معمولاً پنج تا هفت و گاهی تا ده تخم نیمه‌بیضی، صاف، تا حدی صیقلی، به رنگ سفید با خال‌ها و لکه‌های قهوه‌ای مایل به قرمز یا قرمز مایل به بنفش و به ابعاد 5/13 × 17 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها سیزده تا پانزده روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند، در 21 تا 23 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و در حدود دوازده روز پس از آن مستقل می‌شوند. معمولاً دو دسته تخم در هر دوره جوجه‌آوری می‌گذارد.
زیرگونه P.l. anatoliae مقیم نسبتاً معمول مناطق شمال غربی کشور در کوه‌های کلیبر در آذربایجان شرقی، زیرگونه P.l. dubius مقیم نسبتاً معمول نواحی جنوب غربی کشور در امتداد کوه‌های زاگرس تا استان فارس و زیرگونهP.l. kirmanensis نیز مقیم به نسبت معمول جنوب کشور در ارتفاعات استان کرمان است.
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران
