|
|
|
|
|
نوشته باران حسین‌پور
دیدن گونه‌های کمیاب و تجربه تماشای آنها در زیستگاهشان آرزوی همه پرنده‌نگرهاست. همینطور رکورد این گونه‌ها در کشور، آنهم در گزارش‌هایی که صحت آن از نظر کارشناسان مورد تایید باشد، همواره ارزشمند است. حال اینکه آیا همه رکوردها قابل استناد هستند؟ خیر- برای رسیدن به پاسخی کامل‌تر می‌شود نمونه‌ای که اخیرا در 17 مهرماه 1400 توسط علیرضا کیانی نژاد از پرنده نگران فعال باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان در تهران با مشاهده یک فرد سهره نوک لاکی گزارش شد را بررسی کرد.
عکس از علیرضا کیانی‌نژاد
پرنده‌ای زیبا و جذاب خصوصا در گونه نر، که با نام دیگر سهره سرخ برنجی و حتی سهره توت فرنگی نیز شناخته می‌شود. در کمال تاسف جذابیت رنگی ویژه این پرنده موجب شده آدم‌ها تمایل بیشتری به گرفتن و نگهداری آن در قفس به عنوان پرنده زینتی داشته باشند. اما افراد علاقمند بسیاری مانند پرنده‌نگرها نیز هستند که از دیدن این گونه آزاد و رها لذت می‌برند و از زمان رکورد جدید آن در تهران تعداد زیادی از پرنده‌نگرها و عکاسان برای تماشایش به محل گزارش شده مراجعه کرده‌اند، هرچند احتمال فراری از قفس بودن آن همچنان به قوت خودش باقیست.
این پرنده از خانواده سهره‌های ریز است که اولین بار درسال 1758 میلادی توسط Linnaeus نام‌گذاری شد. به نظر می‌رسد آواداوات برگرفته از نام احمدآباد در ایالت گجرات هند باشد. زیستگاه اصلی این پرنده کشورهای شبه قاره هند بوده و بعدها به کشورهایی مثل اسپانیا نیز معرفی شد و توانست در بخش‌هایی از اروپا هم سازگاری پیدا کند. زیست‌بوم‌هایی مانند چمنزارهای مجاور آب که اغلب به محل زندگی آدم‌ها نیز نزدیک است و یا شالیزارهای مرطوب برنج مورد علاقه این پرنده است و در لیست IUCN 2020 کمترین نگرانی را از نظرجمعیت دارد.
عکس از کاوه نادری
در قدیمی‌ترین گزارش از پرندگان کمیاب در ایران که توسط دکتر اسکات با عنوان Rare birds of Iran in the 1970s در سال 2008 منتشر شد سه رکورد از این گونه وجود دارد. دو مورد اطراف تهران با احتمال فراری از قفس بودن ذکر شده که همین مساله رکوردی مشکوک محسوب می‌شود و از نظر کارشناسان جزو سابقه حضور این گونه به صورت طبیعی به حساب نمی‌آید. در سال 1975 یک رکورد 8تایی از این گونه هم در جنوب شرقی ایران نزدیکی شهر زاهدان ثبت شده که به احتمال زیاد این رکورد قابل تامل و مورد تایید است ولی متاسفانه در سال‌های بعد هم رکورد دیگری گزارش نشد.
حال ببینیم در ایبرد که یکی از معتبرترین سایت‌های معرفی و ثبت مشاهدات بین پرنده‌نگرهاست چه قوانینی در این زمینه حاکم است. در بخش توضیحات این وبسایت مبنی بر اینکه چه پرندگانی نمی‌توانند در لیست مشاهدات شما قرار بگیرند، آمده: پرنده رها شده از اسارت که جمعیت پایداری تشکیل نداده یعنی زادآوری نداشته، نباید در لیست مشاهدات پرنده‌نگر عنوان شود.
بخش قوانین وبسایت ایبرد
در ادامه این سوال مطرح می‌شود که حضور گونه غیربومی در زیستگاهی غیر از زیستگاه اصلی خودش می‌تواند چه عواقبی را در پی داشته باشد؟ با توجه به نظر کارشناسان با رویکرد حفاظت گرایانه، اگر گونه‌ای پتانسیل پیوند خوردن با آن زیستگاه را داشته باشد امکان آسیب به گونه‌های بومی با نیچ اکولوژیک* مشترک خود را دارد. در این میان احتمال ورود عوامل بیماری‌زا توسط گونه غیربومی به گونه بومی نیز وارد است. بررسی دقیق این موضوع نیازمند مطالعات خاص و اجرای روش‌های پیشگیرانه توسط کارشناسان این رشته است که در صورت لزوم، حتی حذف گونه غیربومی از آن زیستگاه است.
عکس از رضا مصطفوی
اینطور به نظر می‌رسد که برای حفظ بقای گونه‌های بومی، توجه به توصیه‌های کارشناسان این علم، لازم و ضروری است. همچنین در سطح عمومی جامعه، لازم است مردم در زمینه خرید و فروش نکردن حیوانات از جمله پرندگان آموزش ببینند و از رهاسازی حیوانات بدون نظر قطعی یک کارشناس زبده در هر زیستگاهی، خودداری کنند. همچنین حضور پررنگ مراجع ذی‌صلاح در تصویب و اجرای قوانین پیشگیرانه از وورد گونه‌های غیربومی به کشورحائز اهمیت است، چراکه آسیب به منابع ملی اعم از زیستگاه‌ها و گونه‌های حیات وحش می‌تواند جبران ناپذیر بوده و احتمال حذف یک گونه بومی را برای همیشه در پی داشته باشد.
*نیچ اکولوژیک:اصطلاحی است برای موقعیت یک گونه در یک اکوسیستم که محدوده شرایط لازم برای بقای گونه با حضورگونه‌های دیگر، مانند دسترسی به منابع غذایی، رقبا، شکارچیان و غیره را شامل می‌شود. در واقع نقش اکولوژیکی آن را در اکوسیستم توصیف می‌کند، به زبان ساده همه گونه‌ها به طور طبیعی تحت تأثیر محیط زیست خود قرار دارند و به طور همزمان برمحیط زیست سایر گونه‌ها هم تأثیرگذارند.
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران