|
|
|
|
|
نوشته مولود جابری
3 جولای (12 تیر) روز جهانی پرندگان دریایی است. درست در چنین روزی، در سال 1844، آخرین جفت از آئوک بزرگ (Auk Pinguinis Impennis) در جزیره الدی ایسلند شکار شد. بعد از این تاریخ، ثبت تاییدشدهای از این گونه گزارش نشد. آئوک بزرگ یا ماهی‌گیرک بزرگ، بومی اقیانوس اطلس شمالی بود. تا قبل از قرن شانزده میلادی، جمعیت این پرنده بهحدی زیاد بود که در فصل زادآوری، در دسته‌های هزار نفری به سواحل اقیانوس اطلس شمالی می‌آمدند. عصر یخبندان کوچک از اواسط سده شانزدهم تا اواسط سده نوزدهم، اندکی تعداد و قلمرو این پرنده را کاهش داد. با این حال، آئوک بزرگ، قوی بود و از این دوران و با وجود محبوبیت روزافزون نزد شکارچیان، به سلامت عبور کرد. این پرنده، تنها برای گوشت، تخم و چربی‌اش شکار نمی‌شد؛ در واقع، رونق گرفتن تجارت پر و پوست پرندگان و شکار بی‌رویه در قرن نوزدهم میلادی، محرک اصلی انقراض آئوک بزرگ محسوب می‌شود.
آئوک بزرک
جزیره الدی ایسلند، آخرین پناهگاه آئوک بزرگ
الدی جزیره کوچکی در ایسلند و آخرین پناهگاه آئوک بزرگ، هم اکنون خانه بسیاری از پرندگان دریایی است. با کلیک بر روی این لینک می توانید زندگی پرندگان در این جزیره را زنده تماشا کنید.
پرندگان دریایی به گروهی از پرندگان اطلاق می‌شود که عمدتا زندگی خود را در دریاها و اقیانوس‌ها، فراتر از سواحل و نوار جزر و مدی می‌گذرانند. پرندگان دریازی به‌خوبی با زندگی در محیط پرچالش و آب‌های شور سازگار شده‌اند: آن‌ها پرهای متراکم و ضدآب دارند، به اضافه لایه‌های چربی و سیستم نمک‌زدا برای دفع نمک اضافی. اکثر پرندگان دریایی به نسبت، عمری طولانی دارند (برخی بیش از 50 سال) و تا حدود 5 تا 10 سالگی زاد‌وولد نمی‌کنند. این ویژگی ممکن است یک استراتژی تکاملی برای رویارویی با محیط زندگی چالش برانگیزشان باشد. به تعویق افتادن سن تولید مثل، به پرندگان جوان فرصت می‌دهد تا با حمایت والدین، تجربه کسب کنند و در فصول و شرایط گوناگون، پیداکردن طعمه و غذا را بیاموزند تا شانس بهتری برای رسیدن به یک دوره طولانی و موفق زادآوری داشته باشند.
پرندگان دریازی شاخص سنجش سلامت اکوسیستم‌های دریایی محسوب می‌شوند، از این بابت که بیشتر طول حیات خود را در دریا می‌گذرانند و به این زیست‌بوم‌ها وابسته‌اند. با این حال، شاید گمان کنید که زندگی در دریا و دوری از خشکی و انسان، شانس بهتری برای بقا مهیا می‌کند، اما داده‌های سال 2012 نشان می‌دهد که جمعیت نیمی از 350 گونه پرنده دریایی جهان رو به کاهش است و 28% از گونه‌های پرندگان دریایی جهان در فهرست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت قرار گرفته‌اند. شکارچیان طبیعی در مکان‌های زادآوری، صید ضمنی (آن‌چه ناخواسته در تور ماهیگیری به دام می‌افتد) در صیدهای تجاری، تغییرات اقلیمی و آلاینده‌های شیمیایی از عمده دلایلی است که حیات پرندگان دریایی را تهدید می‌کند.
در بزرگداشت روز پرندگان دریایی، بیایید به زندگی کبوتر دریایی ایرانی (Puffinus persicus) نگاهی بیندازیم. کبوتران دریایی جثه‌ای متوسط (بین 35 تا 65 سانتی متر) و بال‌های کشیده دارند. به غیر از فصل زادآوری که گروهی به جزایر، کرانه‌ها یا صخره‌های ساحلی می‌آیند، دریازی هستند و حتی به درستی نمی‌توانند بر روی خشکی راه بروند. کبوتران دریایی در سراسر اقیانوس اطلس شمالی، جنوب شرقی اقیانوس اطلس، مدیترانه و تقریبا سراسر اقیانوس آرام پراکنده‌اند. اجتماع این پرندگان ممکن است شامل صدها هزار جفت باشد. در شب، زمانی که دسته‌های بزرگ کبوتران دریایی در حال پرواز بین صخره‌های دریا و لانه‌های خود هستند، قیل‌و‌قال و بانگ صدای آن‌ها می‌تواند کرکننده باشد. والدین به ترتیب روی تخم می‌خوابند و جوجه با کمک هر دو جفت بزرگ می‌شود. نام کبوتران دریایی «Shearwater» برگرفته از رفتار پروازی و تکنیک شیرینگ «shearing» در بین آن‌ها است. این گروه از پرندگان، بسیار نزدیک به سطح آب، با بریدن و شکافتن لبه امواج و حرکت در امتداد آن، با صرف حداقل انرژی پرواز و تغذیه می‌کنند.
کبوتر دریایی ایرانی – عکس از Tommy Pedersen
کبوتر دریایی ایرانی، طبق ارزیابی 2018 اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت، با موقعیت «کمترین نگرانی» دسته‌بندی شده است. با این حال، روند فعلی جمعیت آن رو به کاهش است. طبق داده‌های اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت، کل جمعیت کبوتر دریایی ایرانی در جهان، احتمالاً بیش از 10000 فرد بالغ است که در کومور، عمان، یمن، هند، ایران، پاکستان، عربستان، سومالی، امارات و به صورت نادر در اسرائیل و کویت پراکنده‌اند. در ایران نیز، به تعداد اندک، در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان مشاهده می‌شود. کبوتر دریایی ایرانی از کوچک‌ترین اعضای خانواده خود است. این پرنده 30 سانتی متری با زیر تنه سفید و با رنگ قهوه‌ای تیره روتنه که تا پهلو کشیده شده است و از دور سیاه به نظر می‌آید، متمایز می‌شود. اگر چه این پرنده دریازی، ریز جثه است اما بال‌های نسبتا پهنی که دارد به کمکش می‌آید تا پروازی سریع و تیز در نزدیکی سطح آب داشته باشد و با شیرجه‌های کم عمق، غذای خود را به دست آورد.
ارزیابی اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت از کبوتر دریایی ایرانی
منابع:
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران
