|
|
|
|
|
پیغو، پرنده‌ای شکاری است که با ویژگی‌های ظاهری منحصربه‌فرد خود شناخته می‌شود. نر بالغ این گونه، بال‌ها و پشت به رنگ خاکستری مایل به آبی کمرنگ دارد. سینه و شکم او روشن‌تر بوده و اغلب رنگ صورتی یا قرمز کمرنگ با راه راه‌های ظریف دیده می‌شود. ماده‌ها به طور متوسط 9 درصد بزرگ‌تر هستند و رنگ‌آمیزی تیره‌تری دارند. قسمت‌های فوقانی بدن آنها قهوهای مایل به خاکستری تیره بوده و زیر بدن و زیر بال‌ها راه راه‌های پررنگ‌تر و واضح‌تری نسبت به نرها دارند. یکی از ویژگی‌های بارز ماده‌ها، وجود رگه تیره روی گلو است.
جوجه‌های پیغو نیز از نظر ظاهری با بالغین متفاوت هستند. پرنده جوان به رنگ قهوهای تیره بوده و زیر بدن آن راه راه‌های متراکم دارد. همچنین، لکه کمرنگ رنگی در پشت گردن دیده می‌شود. مانند ماده‌ها، جوجه‌ها نیز رگه تیره روی گلو دارند اما این رگه در جوجه‌ها واضح‌تر است.
یکی از ویژگی‌های جالب توجه پیغو، کنتراست بسیار زیاد بین زیر بال‌های تقریباً سفید و انگشت‌های سیاه رنگ آن در هنگام پرواز است. این ویژگی، تشخیص این پرنده را از سایر پرندگان شکاری آسان‌تر می‌کند. رنگ‌آمیزی چشم، منقار و پا نیز در تشخیص این پرنده مفید است. در بالغین، عنبیه چشم به رنگ قرمز تیره مایل به قهوهای، بینی در نرها سبز-خاکستری و در ماده‌ها زرد-سبز و پاها به رنگ زرد است. در نوجوانان، عنبیه چشم به رنگ زرد مایل به خاکستری تیره و بینی به رنگ سبز مایل به زرد است.
پیغو بسیار شبیه قرقی است، اما در برخی جزئیات تفاوت‌هایی با آن دارد. در فرمول بالی، طرح و رنگ سر و صورت و... متفاوت هستند. در نوک انگشتان سیاهی دیده می شود (بالغ ها). رنگ سر یکدست است. منقار سیاه و بینی زرد است. چشم ها تیره است. بال ها نسبت به قرقی گوشه دار تر، درازتر و دم کوتاه تر است. در سینه و پهلوها نقطه نقطه های سیاه دیده می شود. چهار انگشت دارد. رنگ گونه در نرها خاکستری، بخشی از گلو، سینه و شکم حنایی رنگ و روتنه خاکستری است. ماده ها در سینه و شکم راه راه قهوه ای روشن به صورت عرضی دارند. در جوان ها سینه خال های درشت قهوهای-خاکستری دارد که در امتداد هم خطوط طولی را تشکیل میدهند.
تاریخچه سیستماتیک
این گونه و A.badius یک جد مشترک دارند. قبلاً با A.badius یک گونه در نظر گرفته می شد، اما این دو در ارمنستان سیستم زادآوزی هم بوم دارند. یک هیبرید ظاهری بین دو گونه در جنوب فلسطین ثبت شده.
در ایران در غرب دریای مازندران در استان گیلان، اردبیل، استان آذربایجان شرقی و غربی و استان کردستان زادآوری دارد. زمستان ها به صورت مهاجر عبوری در بسیاری از مناطق ایران به جز مرکز و شرق پراکنش دارد.
پیغوی بزرگ - عکس از فردین نظیری
جنوب شرق اروپا، شرق اوکراین و جنوب غرب روسیه، از شرق تا غرب قزاقستان. بیشتر به صورت محلی در ترکیه، قفقاز، عراق و ایران. عمدتاً در جنوب منطقه ساحل در صحرای آفریقا زمستان گذرانی می کند.
در مناطق دشتی با درختان پراکنده، به‌ویژه در حاشیه رودخانه‌ها و دامنه‌های کوهستانی لانه‌سازی می‌کند. اغلب لانه خود را در شاخ و برگ درختان، در میان چمنزارها، دشت‌ها و مناطق کشاورزی می‌سازد. زیستگاه‌های جنگلی کنار آب، باغ‌ها و بوته‌زارها نیز از مکان‌های مورد علاقه این پرنده برای لانه‌سازی هستند. در قفقاز، این پرنده تا ارتفاع 1000 متری از سطح دریا و به طور استثنایی تا 2000 متر در ارمنستان مشاهده شده است. اطلاعات دقیقی در مورد زیستگاه‌های زمستان‌گذرانی این گونه در دسترس نیست؛ اما احتمالاً بوته‌زارها نسبت به جنگل‌های استوایی، زیستگاه‌های مناسب‌تری برای این پرنده در فصل زمستان باشند.
مهاجران خوبی به حساب می‌آیند، گروه‌های بزرگی در گلوگاه‌های مهاجرتی تشکیل میدهند. اکثر پرندگان مناطق زادآوری را در سپتامبر ترک می‌کنند و در آوریل یا اوایل ماه مه برمی‌گردند. اعتقاد بر این است که در جنوب صحرای آفریقا زمستان گذرانی می‌کنند، اما مناطق زمستانی در آفریقا به خوبی شناخته شده نیست. حداقل 600 پرنده در 23 فوریه 2014 در Mara North Conservancy، غرب کنیا، در گروه‌های چرخشی که به سمت شمال یا شمال شرقی حرکت می‌کردند، رکورد شدند. مهاجران در اطراف تنگه Bosphorus در ترکیه، شرق دریای سیاه، و به ویژه در بالای خلیج عقبه متمرکز شده‌اند. هر پاییز از اواخر دهه 1980 تا اوایل دهه 1990، بیش از 40000 پرنده در سایت‌های شمارش در شمال فلسطین رکورد می‌شود. شمارش پاییز در باتومی، گرجستان، در سال‌های 2008 و 2009 از 4000 فراتر رفت. شواهد حاصل از مطالعه رادار حاکی از آن است که مهاجرت پاییزی برای پرندگانی که به جای بال باز اوج‌گیری از بال زدن استفاده می‌کنند در شب نیز اتفاق می‌افتد، و این که مهاجرت شبانه در اواخر فصل بیشتر اتفاق می‌افتد
مارمولک‌ها، حشرات بزرگ مانند ملخ، سوسک، زنجره و سنجاقک؛ همچنین انواع پرندگان کوچک شامل گنجشک، فنچ و پرستو، و حتی پرندگانی به اندازه زنبورخوار و کبوتر؛ برخی از موش‌ها و وول‌ها از جمله طعمه‌های معمول شاهین‌ها هستند. اگرچه در برخی مناطق آفریقا، حشرات بخش عمده‌ای از رژیم غذایی آنها را تشکیل میدهند. شاهین‌ها معمولاً در ارتفاع کم (3 تا 10 متر) پرواز کرده و اغلب در صحراها، حاشیه جنگل‌ها و اطراف سکونتگاه‌های انسانی به صید می‌پردازند. آنها گاهی اوقات در شب نیز فعال بوده و حتی خفاش‌ها و طعمه‌های دیگر شکارچیان را می‌ربایند. شاهین‌ها معمولاً به صورت انفرادی شکار می‌کنند، اما گاهی نیز به صورت جفت یا گروه‌های کوچک به شکار می‌پردازند، به‌ویژه در طول مهاجرت.
صداها و رفتار آوازی
آواسازی معمولی، مجموعه ای از صداهای زیر و جیغ مانند «keeveek» یا «kewick».
در ماه مه یا اوایل ژوئن تخم گذاری می کنند. یک سکوی کوچک چوبی (عرض 30 سانتی‌متر، عمق 15 سانتی‌متر) پوشیده شده از شاخه‌های نازک و گاهی اوقات برگ‌ها، روی شاخه درخت (معمولاً برگ‌ریز، معمولاً در توسکا، سپیدار یا تبریزی) روی شاخه نزدیک تنه در ارتفاع 4 تا 20 متری از سطح زمین، لانه سازی می کند. ممکن است از لانه قدیمی پرندگان دیگر استفاده کند. 3-5 تخم میگذارد (میانگین 3.6). امکان تخمگذاری جایگزین وجود دارد؛ 30-35 روز طول دوره روی تخم نشینی توسط ماده است. نر غذا می آورد و ماده به جوجه ها غذا می دهد. جوجه ها دارای کرک های سفید هستند. 45 روز طول میکشد تا قادر به پرواز شوند؛ برای چند هفته بیشتر به بزرگسالان وابسته هستند. بلوغ جنسی در 1 سالگی.
وضعیت حفاظت LC (کمترین نگرانی)
در سطح جهانی تهدید نشده است (کمترین نگرانی). CITES II. اندازه و روند جمعیت ها به دلیل مشکلات شناسایی و ماهیت مخفی گونه ها به اندازه کافی شناخته نشده است. قبلاً در اروپای جنوب شرقی فراوانتر بود: به عنوان مثال 50 جفت در بلغارستان در اوایل دهه 1990، که ظاهراً تعداد آنها از A. nisus در اواسط قرن بیستم بیشتر بود. ظاهراً در اتحاد جماهیر شوروی سابق حضور مداومی داشته است، جایی که 2000 جفت در اوایل دهه 1990 تخمین زده شد، با حداکثر تراکم 1000-1500 جفت در حوضه رودخانه دان، اما برآورد اخیر 3000 جفت فقط در روسیه اروپایی؛ 80 جفت در جنوب غربی اوکراین و در آذربایجان نادر است. اطلاعات موثقی در مورد بقیه محدوده وجود ندارد: در یوگسلاوی سابق، رومانی و ترکیه بسیار کمیاب است و تا 1000 جفت در یونان تخمین زده می شود. تعداد مهاجران در فصل بهار در ایلات در اسرائیل از 905 تا 49836 (میانگین = 16281) از سال 1977 تا 1988 متغیر بود. در بهار 1994 در آنجا 44524 شمارش شد. تعداد مهاجران پاییزی در شمال فلسطین اشغالی در طول فصل حتی بیشتر بود، از 32878 تا 60390 (میانگین = 45333) از 1990 تا 1999. تخمین جهانی بیش از 30000 جفت زایا بود که با نوجوانان، کل جمعیت شاید به 100000 نفر برسد. این گونه برای شکار شاهین در گرجستان نامطلوب تلقی می شود و بسیاری از آنها پس از شکار شدن توسط شاهین هایی که در تلاش برای صید گونه های دیگر و مطلوب تر هستند کشته می شوند. کاهش قابل توجه نسبت جوان ها در بین پرندگان به دام افتاده در ایلات بین دهه 1980 و اواخر دهه 1990 شاید نتیجه کاهش موفقیت باروری پس از حادثه چرنوبیل در سال 1986 باشد.
گردآوری و ترجمه: الهام حکیمیان
منابع:
Orta, J. and J. S. Marks (2020). Levant Sparrowhawk (Accipiter brevipes), version 1.0. In Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors). Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA. https://doi.org/10.2173/bow.levspa1.01
BirdLife International (2024) Species factsheet: Levant Sparrowhawk Accipiter brevipes. Downloaded from https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/levant-sparrowhawk-accipiter-brevipes on 18/09/2024.
کتاب پرندگان شکاری ایران - نوشته‌ی پرویز بختیاری
تفکیک نابالغین پیغوی بزرگ و کوچک - کمیته ثبت پرندگان ایران
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران