|
|
|
|
|
صدا:
آواز: 
احتمالا دلیل نامگذاری این پرنده در فارسی به بادخورک، عادت آنان به پرواز و چرخیدن های بی وقفه آنان در هوا است و از آنجایی که امکان مشاهده این پرندگان در حال تغذیه بسیار کم است به صورت عامیانه تصور بر این است که این پرندگان غذا نمی خورند و فقط باد می خورند! اما در انگلیسی از کلمه Swift که به معنای فرز و چابک است استفاده می شود که مطابق با نحوه پرواز این پرندگان پر انرژی، سریع و پر چنب و جوش است. سریع بودن و تغییر ناگهانی مسیر پرواز، عکاسی از این پرندگان را دشوار کرده و فقط با دوربین های حرفه ای امکان تهیه عکس های با وضوح بالا امکان پذیر است.
عکس از محمدرضا کشفی
شکل ظاهری بادخورک ها مانند چلچله ها است که ممکن است برای افراد مبتدی باعث اشتباه در شناسایی گونه پرنده شود ولی باید توجه داشت بال چلچله ها کوتاهتر و پهن تر است که می توان در پرواز این دو گونه را از هم متمایز کرد. تمامی خانواده بادخورک ها دارای بدن لاغر و دوکی شکل و بال های بلند داسی شکل نوک تیز هستند. بجز بادخورک کوچک بقیه بادخورک ها دمی دو شاخه دارند. نوک بادخورک ها کوچک ولی دهان آن ها مانند شبگرد ها که آن ها هم رژیم غذایی مشابهی با بادخورک ها دارند بزرگ است. فرم بال و پا ها در بادخورک ها بر خلاف چلچله ها برای نشستن و پریدن از روی زمین مناسب نیست و به همین دلیل در صورتی که بادخورکی روی زمین بیفتند دیگر نمی توانند بپرد و پرواز کند. از این رو بادخورک ها آشیانه های خود را در ارتفاع انتخاب می کنند تا بتوانند خود را به طرف پایین پرت کرده و روی هوا سُر بخورند. بادخورک معمولی شبیه به بادخورک دودی است با این تفاوت که بادخورک دودی بدن و بال رنگ پریده تری درد و رنگ آن قهوه ای متمایل به خاکستری است و دارای سفیدی واضح و بزرگی در زیر گلو است که در بادخورک معمولی این لکه سفید به صورت کمرنگ و کوچک تر است و همچنین کل بدن بادخورک معمولی تیره تر و تا حدی سیاه و سرمه ای رنگ است.
عکس از محمدرضا کشفی
در گستره وسیعی از زیستگاه های نواحی بیابانی، استپی و معتدل به سر می برد. در مناطق صخره ای، دره ها و پرتگاه ها و همچنین در مناطقی از شهر ها که امکان آشیانه سازی در حفرات نمای ساختمانها وجود داشته باشد، به ویژه در بافت قدیمی و آجری با ساختمانهای بلند زیست می کند.
مطالعات کمی در مورد بادخورک معمولی در مقایسه با سایر پرندگان انجام گرفته است. از آنجایی که این پرندگان حدود 10 ماه از سال در حال پرواز هستند دسترسی کمتر محققین به این پرندگان یکی از دلایل اصلی این موضوع است. بادخورک ها پرندگانی اجتماعی هستند و در هنگام پرواز پر سر و صدا اند. بال های بلند این پرندگان و شکل بدن آن ها کاملا مناسب برای پرواز و ماندن در هوا برای مدت طولانی با صرف کمترین انرژی است. تغذیه، خوابیدن و جفت گیری نیز بر خلاف پرندگان دیگر در هوا انجام می شود که یکی دیگر از رفتارهای خاص بادخورک ها است. تخمین زده می شود یک بادخورک به طور متوسط در روز مسافتی معادل 800 کیلومتر پرواز می کند. یک جوجه بادخورک احتمالا از لحظه ای که برای اولین بار به پرواز در می آید تا 2 یا 3 سال بعد، زمانی که بلوغ رسیده و مشغول آشیانه سازی می شود در حال پرواز است. بجز زمان زادآوری و تغذیه که بادخورک ها در ارتفاع پایین پرواز می کنند در هنگام مهاجرت در ارتفاع بیش از 2700 متری هم مشاهده می شوند. با توجه به مهاجرت بادخورک ها این پرندگان در منطقه لاداخ هیمالیا که 5700 متر از سطح دریا ارتفاع دارند نیز مشاهده شده اند. یکی از ویژگی های خاص بادخورک ها هنگام پرواز قابلیت بال زدن با سرعت متفاوت در هر بال است که مانور های سریع و چرخش های ناگهای برای این پرندگان را ممکن ساخته است. به همین دلیل بسیاری از پرندگان شکاری از شکار این پرندگان ناتوان هستند و تنها برخی گونه ها در خانواده شاهین ها از جمله لیل در شکار بادخورک ها تبحر دارند. در یک مورد که شکار بادخورک توسط لیل در ایران به وسیله آقای محمدرضا کشفی عکاسی و به ثبت شده است، یک جفت لیل ابتدا یک بادخورک را به سطح زمین نزدیک می کنند و سپس آن را به زمین می زنند. در این صحنه لیل از عدم توانایی بادخورک در پریدن از روی زمین که نقطه ضعف این پرنده است به عنوان حربه ای برای شکار آن استفاده کرده است. بادخورک ها علاقه خاصی به جریان های هوا دارند و از محیط های کم فشار دوری می کنند. هنگامی که باد می وزد یا هوا در بهار ناگهان تغییر می کند و چهره آسمان دگرگون می شود، بادخورک ها بر خلاف پرندگان دیگر که به دنبال پناهگاهی هستند، شروع به حرکت به سمت جریان های هوا کرده و به شکار حشراتی که باد با خود آورده است می پردازند. حشرات در حال پرواز و عنکبوت های در حال جابجایی رژیم غذایی او را تشکیل می دهند.
از اوایل فروردین در درختزارهای باز، پرتگاه ها و دره های تنگ آغاز می شود و کلنی جوجه آوری خود را در حفره ها یا شکاف صخره ها، بیرون زدگی های صخره ای، لبه و نمای حفره دار ساختمانها تشکیل می دهد. جفت یابی با دنبال هم کردن و جیغ کشیدن در هوا انجام می شود که در این هنگام می توان مانور های بسیار زیبای این پرندگان چالاک را مشاهده کرد. بادخورک ها آشیانه های خود را در طبیعت و خارج از محیط های انسان ساخت در درز و شکاف سنگ ها و صخره ها و سوراخ های درختان و در محیط های شهری در شکاف ها و سوراخ های ساختمان ها می سازند. بادخورک ها به صورت کلونی آشیانه سازی می کنند و ممکن است در یک کلونی 30 تا 40 آشیانه دیده شود ولی غالبا آشیانه ها حدود یک متر از یکدیگر فاصله دارند. البته گاهی دیده شده است که یک جفت بادخورک به صورت مجزا اقدام به آشیانه سازی می کنند. انتخاب محل آشیانه با جنس نر است و جفت ها اکثرا در سال بعدی به محل های قبلی آشیانه های خود باز می گردند. مصالح آشیانه سازی بسیار ساده بوده و بادخورک برای جلوگیری از غلتیدن تخم ها درون آشیانه چند تکه علف و یا پر را با استفاده از بزاق دهان خود به هم می چسبانند. پس از آن بادخورک ماده در این محل بین 1 تا 4 تخم می گذارد. وظیفه خوابیدن روی تخم ها به عهده هر دو بادخورک نر و ماده می باشد که هر 2 ساعت جای خود را با هم عوض می کنند. بعد از 19 تا 20 روز جوجه ها بدنیا می آیند و یک ماه بعد کاملا بزرگ شده و پر و بال کاملی دارند. تغذیه جوجه ها در این مدت توسط هر دو بادخورک های نر و ماده انجام می شود. والدین حشرات زیادی را که شکار کرده اند در قسمت کیسه مانند دهان خود جمع کرده و با بزاق دهان خود آن ها را به شکل گلوله در آورده و به جوجه ها می دهند. این کار تقریبا 10 بار در روز انجام می شود و به این شکل با هر بار تغذیه صد ها حشره به جوجه ها داده می شود و والدین در رفت آمد کمتری به آشیانه هستند و زمان بیشتری را به شکار می پردازند. جوجه ها تقریبا پس از 42 روز آشیانه را ترک می کنند و این مدت بیشترین زمانی از عمر آن ها است که روی پاهای خود بودند و بعد از آن دیگر متکی به بال های خود هستند.
عکس از محمدرضا کشفی
بهار و تابستان گذر بسیار معمول مهاجر عبوری اغلب مناطق مرتفع کشور است. بادخورک معمولی پرنده ای مهاجر است که در نیمه دوم اسفند برای زادآوری از سمت آفریقا وارد ایران می شود. اینگونه پرنده ها را که با گرم شدن هوا برای زادآوری به ایران می آیند اصطلاحا مهاجر و زارآور می نامند. بادخورک های معمولی تا اوایل تیر ماه در ایران می مانند و پس از آن مهاجرت خود به سمت آفریقا را آغاز می کنند. البته زمان های ذکر شده تقریبی هستند و بسته به جغرافیا و اقلیم مناطق مختلف ایران با یکدیگر متفاوت اند. اصطلاح دیگری که مربوط به پرندگان مهاجر است، مهاجر عبوری است. مهاجر عبوری به این معنی است که پرنده فقط در هنگام مهاجرت از منطقه ما عبور می کند. نکته جالب این است که بادخورک معمولی از گونه های پرندگان مهاجری است که هم مهاجر عبوری است و هم مهاجر زادآور. به این معنی که مقصد اصلی جمعیتی از بادخورک های مهاجر کشور ما است و جمعیت های دیگری از بادخورک ها مقصدشان آسیای مرکزی و چین است و فقط از ایران عبور می کنند. در واقع ممکن است ما بادخورک های معمولی را ببینیم که در حال گذر از کشورمان هستند ولی در ایران زادآوری ندارند. بنا بر تحقیقات صورت گرفته بادخورک های معمولی که به سمت پکن در چین می روند در نیمه فروردین از تهران عبور کرده و در نیمه دوم مرداد مجددا در حال برگشت به سمت آفریقا از تهران می گذرند.
در صورتی که بادخورکی پیدا کردید، مطلب راهنمای تیمار بادخورک را مطالعه کنید.
برای آشنایی با پروژه داوطلبانه حفاظت از بادخورک‌ها در باشگاه اینجا کلیک کنید.
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران
