|
|
|
|
|
نوشته میترا دانشور
سنقر گندمزار یکی از پنج سنقری است که در ایران مشاهده می‌شود. این پرنده مهاجر عبوری در کشور بوده و به ویژه در شمال و غرب ایران رکورد می‌شود و گفته می‌شود احتمالا به طور محدود در چند منطقه زادآوری دارد، اگرچه تا به حال گزارش رسمی از زادآوری آن حداقل در کمیته ثبت پرندگان ایران به ثبت نرسیده است. یکی از دلایل محبوبیت این سنقر، احتمال کمتر مشاهده آن نسبت به سنقر تالابی، سنقر سفید و سنقر خاکستری است، به طوری که مشاهدات ثبت‌شده از این گونه در وبسایت ایبرد، در مقایسه با سنقر سفید و سنقر خاکستری، تقریبا نصف است. همچنین مدت زمانی که امکان مشاهده سنقر گندمگزار وجود دارد، نسبت به هر سه سنقر دیگر کمتر بوده و فقط به چند ماه در فصل بهار محدود است.
وضعیت این سنقر در برخی نقاط دیگر از جمله اروپا هم مشابه است. مثلا در انگلیس، سنقر گندمزار کمیاب‌ترین سنقر زادآور به حساب می‌آید و در حدود سال 1970 تا مرز انقراض هم پیش رفته بود که خوشبختانه از آن زمان تاکنون وضعیتش بهتر شده است؛ اگرچه طبق تخمین‌ها، در کل دنیا جمعیت این سنقر رو به کاهش است.
این سنقر در تالاب‌ها، بوته‌زارها و زمین‌های خشک و مرطوب اطراف مزارع دیده می‌شود و یکی از بهترین محل‌های مشاهده آن در ایران، تالاب گندمان در استان چهارمحال و بختیاری است.
سنقر گندمزار در تالاب گندمان – عکس از راهله مهرآسا
حضور سنقر گندمزار در فصل زادآوری در ایران به معنای احتمال مشاهده رفتارهای جفت‌یابی این پرنده شکاری است. سنقرها معمولا تک‌همسر بوده و برای بلند مدت با جفتشان می‌مانند، هر چند احتمال دارد سنقر نر با دو ماده جفت‌گیری کند. بعد از اینکه جفت به محل لانه رسیدند، حرکات نمایشی را شروع می‌کنند. حرکات سنقرها شامل چند رقص در آسمان و حرکات ایروبیک است که فرد به فرد فرق دارد. هر دو جنس حرکات نمایشی انجام می‌دهند و با صدای بلند جیغ می‌زنند، البته نمایش نرها بیشتر و خاص‌تر است.
صحنه‌های شکار سنقرها هم همیشه جذاب است، چون با چنگال‌های آماده برای گرفتن شکار، در ارتفاع پایین و بالای سر نیزارها پرواز می‌کنند. سنقر گندمزار از نظر اندازه به وضوح از سنقر خاکستری کوچک تر است، اما با طول بال مشابه، چابک‌تر و فرزتر از بقیه سنقرهاست. عکس زیر از سنقر گندمزار همراه با شکارش، در سفر سال 1400 باشگاه پرنده‌نگری ایرانیان به تالاب گندمان ثبت شده است. گزارش سفر پرنده‌نگری گندمان در سال 1400 را از اینجا بخوانید.
سنقر گندمزار همراه با شکارش در تالاب گندمان – عکس از پرستو هدایت‌زاده
این پرنده معمولا در تالاب‌ها زادآوری دارد اما وقتی زیستگاه مناسبی نداشته باشد در زمین‌های کشاورزی مشغول لانه‌سازی می‌شود. سنقر گندمزار برای زادآوری نیاز به یک فضای باز بزرگ دارد که پوشش گیاهی بلند مناسبی داشته باشد.
یکی از مهم ترین تهدیدها برای سنقر گندمزار استفاده گسترده از آفت‌کش‌های کشاورزی مثل د.د.ت و سایر سموم محیط‌زیستی و کمیاب‌شدن شکارش به ویژه حشرات بزرگ است. این سنقر از جوندگان کوچک، پرندگان کوچک، تخم پرندگان، خزندگان از جمله مار و حشرات بزرگ تغذیه می‌کند.
تغییر و تحول روش‌های کشاورزی، با گرایش به سمت کشاورزی متراکم‌تر، فشار مضاعفی برای سنقر گندمزار به حساب می‌آید، چرا که تعداد زیادی لانه توسط ماشین‌آلات برداشت محصول از بین می‌روند، به دلیل اینکه برداشت محصول دقیقا همزمان با فصل زادآوری است. یکی از مزایای سفرهای پرنده‌نگری برای مشاهده گونه‌های خاصی مثل سنقر گندمزار، آگاه‌سازی جوامع محلی از حضور این پرندگان ارزشمند و گامی در حهت حفظ زیستگاه‌هایشان است. اگر تمایل دارید در سفر خرداد 1401 باشگاه به تالاب گندمان حضور داشته باشید، اطلاعات این برنامه را از اینجا بخوانید.
جالب است بدانید که سنقر گندمزار برخلاف سایر سنقرها، مهاجرتی با مسافت طولانی دارد و زمستان خود را در جنوب صحرای بزرگ آفریقا می‌گذراند و ممکن است در یک روز بین 93 تا 219 کیلومتر را طی کند.
منابع:
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به باشگاه پرنده نگری ایرانیان می باشد
پرندگان ایران